Çarshija

Të dhënat e para të dokumentuara mbi ekzistencën e një qendre tregtare në vendin e çarshisë së sotme datojnë nga shekulli XII. Çarshija e Shkupit, si gjithë pazaret e tjera, u krijua në vendin më të ngarkuar në qytet, ku kryqëzoheshin rrugët nga të gjitha anët. Vetë termi çarşi nënkupton "kryqëzim ose shesh me hyrje nga të katër anët". Çarshija e vjetër e Shkupit (shpesh e quajtur " Çarshija Turke") ndryshoi pamjen e sajpërgjatë sundimit osman në Maqedoni. Me vendosjen e sundimit të qëndrueshëm otoman në shekullin XIV, çarshija mori një pamje orientale me xhami, imarete, banja, konakë, dyqane dhe ndërtesa të tjera që ndërtohen vazhdimisht. E përjetoi ngritjen e saj në shekullin e 16-të, kur çarshi më të vogla të specializuara dhe të emërtuara pas një zanati të caktuar u shfaqën në çarshi, siç janë: çarshija e kallajit, çarshija e lëkures, hekrari, kujunxhiska, etj. Në 1555, një tërmet i fortë tronditi çarshinë dhe shkaktoi një goditje të dytë të madhe gjatë Luftës së Madhe Austro-Turke, kur Pikolomini i vuri zjarrin qytetin. Evliya Çelibi shkroi për Çarshijën e Shkupit në shekullin e 17-të: “... Ka 2.150 dyqane. Ka sheshe dhe tregje me harqe dhe kupola. Nga të gjitha më të bukurat janë: pazari i bezave (pëlhura pambuku), cadra, pantoflat, piktorë dhe endësit. Këto janë pazare të mëdha të bëra sipas planit. Rrugët janë të pastra dhe me kalldrëm. Çdo dyqan është zbukuruar me zymbyla, manushaqe, trëndafila, borzilok, jargavan dhe zambak në vazo dhe saksija. Me aromën e tyre, ata thjesht dehin trurin e vizitorëve dhe tregtarëve. Këtu ka njerëz të arsimuar dhe shumë të sinqertë. Gjatë nxehtësisë së verës, i gjithë tregu i Shkupit duket si hijet e Bagdadit, sepse të gjitha çarshitë e tij kanë mbuluar çati dhe harqe si në Sarajevë dhe Halep ... " Pas shumë dëmeve të shkaktuara nga zjarri në 1689, çarshija u rindërtua përgjatë shekullit të 18-të. Zhvillimi i saj i ri u pengua nga Perandoria Osmane e dobësuar, por edhe nga epidemitë kryesore të murtajës dhe sëmundjeve të tjera infektive. Me futjen e reformave në gjysmën e parë të shekullit XIX, u krijuan kushte më të mira për zhvillimin ekonomik. U njoh nevoja për prodhimin e zhvilluar artizanal dhe u morën masa për të mbrojtur zejtarët, të cilat ndikuan në zhvillimin e shpejtë të çarshisë. Gjatë asaj periudhe, popullsia e krishterë maqedonase nga fshatrat përreth emigroi në qytet, gjë që rriti numrin e artizanëve dhe tregtarëve maqedonas. Ata luajtën një rol kryesor në rindërtimin e kishave brenda dhe përreth çarshisë, pasi Sulltan Mehmed II lejoi besimtarët e krishterë të rindërtojnë dhe ndërtojnë kisha në territorin e Perandorisë. Kështu, kisha Shën Dimitrija u rinovua disa herë, dhe popullsia hebraike rindërtoi Sinagogën Bet Jakov. Në rrjedhën e mëtutjeshme të XIX dhe dekadës së parë të shekullit XX, çarshija u zhvillua dhe u rrit numri i dyqaneve. Gjatë kësaj kohe, ajo filloi të marrë ndikime arkitektonike nga Perëndimi. Dhjetra lloje të ndryshme të zanateve kanë punuar me sukses në të, të bashkuar në shoqata të reparteve të forta dhe të ndara në çarshija më të vogla. Kjo kontribuoi që Shkupi të bëhej një qendër e rëndësishme tregtare në Ballkan, por edhe në të gjithë territorin e Perandorisë Osmane. Pas vitit 1912, me krizën ekonomike, luftërat dhe shpërbërja e Perandorisë, Çarshija e Shkupit, si dhe pazaret e tjera të kësaj periudhe në Maqedoninë Osmane, pësuan pasoja dhe rënie ekonomike. Çarshija ruhet kryesisht deri në ditët e sotme, kështu që mund të thuhet se është një nga pak pazaret e plota në Ballkan.